بلاگ
۱۰ مشکل رایج کمپرسورهای بیتزر و روش عیبیابی
مقدمه:
کمپرسور بیتزر (Bitzer) در انواع اسکرو، پیستونی و نیمههرمتیک یکی از پرکاربردترین واحدهای برودتی در تاسیسات تجاری و صنعتی هستند. با وجود کیفیت ساخت بالا، خرابیها و مشکلاتی قابل پیشبینی و تکرارشونده وجود دارد که شناخت نشانهها و اجرای روشهای عیبیابی سریع میتواند زمان از کار افتادگی را به طور چشمگیر کاهش دهد. در این مقاله ۱۰ مشکل رایج را فهرست کرده و برای هر کدام «علائم»، «علل احتمالی» و «چکلیست عیبیابی سریع» ارائه دادهام — طوری که تکنسینها بتوانند در میدان کار تشخیص اولیه را انجام داده و تصمیم درست برای تعمیر یا ارجاع بگیرند. برای مباحث تخصصیتر به مستندات رسمی Bitzer و راهنماهای سرویس مراجعه کنید.
- کمپرسور روشن نمیشود / استارت نمیزند
- کمپرسور مکرراً تریپ میکند (قطع و وصل مداوم)
- صدای غیرطبیعی یا لرزش شدید
- دمای گاز تخلیه خیلی بالا
- افت ظرفیت / فشار مکش پایین
- کمبود روغن یا برگشت نامناسب روغن
- جریان یا ولتاژ نامتعادل و مشکلات فازی
- فشار دیسشارژ بالا بهخاطر کندانسور کثیف یا جریان هوا ناکافی
- نشتی یا خرابی شیرها و ولوهای سرویس
- استارت خیس (Flooded Start) یا قفل شدن روتور/موتور
۱ — کمپرسور روشن نمیشود / استارت نمیزند
علائم
- هیچ صدایی از موتور شنیده نمیشود.
- کانکتورها/کنتاکتورها خاموشاند یا رله قطع میکند.
علل احتمالی
- نبود برق یا فیوز/بریکر قطع شده.
- خرابی کنتاکتور، رله راهانداز یا برد فرمان.
- مشکل در ترموستات/کنترلر یا سیگنال فرمان.
عیبیابی سریع (چکلیست)
- بررسی برق ورودی با مولتیمتر (ولتاژ سهفاز یا تکفاز) و وضعیت فیوزها/بریکرها.
- کنترل کنتاکتورها و رلهها: آیا شفت کنتاکتور میکشد؟ تماسها سالم است؟
- بررسی مدار فرمان (سنسورها، ترموستات، PLC) و لاگ خطاها.
- اندازهگیری مقاومت عایقی موتور (Megger) در صورت بروز بوی سوختگی یا نشانههای الکتریکی.
- اگر استارت تاخیردار است، بررسی سیستمهای پیشگرمایش یا شیرهای کنترل که از استارت جلوگیری میکنند.
نکته: اگر موتور صدای هوم (hum) میدهد اما نمیچرخد، احتمال قفل مکانیکی یا مایعات در سیلندر وجود دارد؛ در این حالت اقدام فوراً باید با احتیاط انجام شود.
۲ — کمپرسور مکرراً تریپ میکند (قطع و وصل مداوم)
علائم
- یونیت چندبار در ساعت یا روز تریپ میشود.
- خطاهای overload، high pressure یا low oil در کنترلر ثبت میشود.
علل احتمالی
- اضافهبار الکتریکی، عدم توزیع مناسب فازها.
- فشار تخلیه بالا یا مکش پایین (مشکلات سیستم تبرید) که باعث کارکرد خارج از محدوده میشود.
- کمبود روغن یا اشکال در مدار روغنکاری.
عیبیابی سریع
- خواندن لاگ خطاها از کنترلر/تابلو و ثبت دقیق کدهای خطا. مستندات Bitzer را برای معنی کدها بررسی کنید.
- اندازهگیری جریان کشی هر فاز و مقایسه با مقادیر نامی؛ بررسی فاز افت یا عدم تعادل ولتاژ.
- چک کردن فشارهای سرویس (Suction/Discharge) و دماها برای پیدا کردن علت فشار بالا/پایین.
- بررسی سطح و فشار روغن، عملکرد پمپ روغن و سنسورهای روغن. اگر اخطار low-oil دیده میشود، ابتدا سطح و مسیر برگشت روغن را بررسی کنید.
۳ — صدای غیرطبیعی یا لرزش شدید
علائم
- صدای ضربهای، سایش یا زوزه از کمپرسور.
- لرزش قاب یا لولهها.
علل احتمالی
- خراب شدن بلبرینگها یا خرابی گیربکس/کوپلینگ.
- خرابی شیرها (valve) یا شکستگی اجزای داخلی پیستون/سوپاپ (برای نیمههرمتیک/پیستونی).
- ورود مایع (liquid slugging) یا برینگ ناشی از شارژ نامناسب مبرد.
عیبیابی سریع
- شنیدن دقیق صدا با استتوسکوپ مکانیکی برای تعیین محل صدا (کمپرسور، موتور، کوپلینگ، شیرها).
- بررسی لرزش با ویبرومتر و مقایسه الگوها با پیشینه.
- بررسی فشارها و وضعیت روغن — صدای ضربه اغلب با برگشت مایع یا کمبود روغن همراه است.
- در صورت شک بر بلبرینگ، اسکن دما و اندازهگیری فاصله حرکت محورها (shaft play) را انجام دهید. مستندات سرویس Bitzer نکات تشخیصی برای صدای غیرطبیعی ارائه میدهد.
۴ — دمای گاز تخلیه خیلی بالا
علائم
- دمای تخلیه بالاتر از محدوده دیتاشیت.
- بالا رفتن دمای روغن و افت فشار و عملکرد ضعیف.
علل احتمالی
- تبادل گرمایی ناکافی در کندانسور (کثیفی، جریان هوا ناقص).
- شارژ نامناسب مبرد (کمبود مبرد یا برگشت روغن).
- برگشت گاز گرم از فرایند (high return gas temperature) یا frequent start–stop.
- کمبود روغن یا مشکلات گردش روغن در اسکروها.
عیبیابی سریع
- اندازهگیری دمای تخلیه و دمای روغن؛ مقایسه با دیتاشیت.
- بررسی وضعیت کندانسور (تمیزی، فنها، جریان هوا).
- بررسی سوپاپهای انبساط، شیرهای سرویس و هر مبدل حرارتی که روی برگشت گاز تاثیر دارد.
- در اسکروها، بررسی slide-valve یا موقعیت unloading که میتواند روی دمای تخلیه تاثیر بگذارد. برای راهنماییهای جزئیتر، مستندات سرویس Bitzer را ببینید.
۵ — افت ظرفیت / فشار مکش پایین
علائم
- کاهش برودت در فضای تهویهشده.
- فشار مکش پایینتر از حد انتظار.
علل احتمالی
- نشتی مبرد از سیکل، یا شارژ کمتر از مقدار نامی.
- انسداد اواپراتور یا فیلتر خشککن (drier) یا گرفتگی در مسیر.
- عملکرد نامناسب شیر انبساط یا ترموستات.
عیبیابی سریع
- چک کردن مدار برای نشتی با نشتیاب الکترونیکی یا روش کفسازی.
- اندازهگیری فشارها و مقایسه با ظرفیت مورد انتظار بر اساس دیتاشیت.
- بررسی افت اختلاف فشار در فیلترها و صافیها.
- بازرسی بصری اواپراتور از نظر برفک یا کثیفی و تست کارکرد شیر انبساط یا TXV
۶ — کمبود روغن یا برگشت نامناسب روغن
علائم
- سطح روغن در کارتل پایین است یا آلارم low-oil ظاهر میشود.
- افزایش مصرف روغن یا روغن در کندانسور/اواپراتور (آثار روغن در نقاط غیرمنتظره).
علل احتمالی
- اشکال در جداکننده روغن (oil separator) یا سوپاپهای برگشت روغن.
- طراحی یا نصب نادرست خطوط برگشت روغن (شیب نامناسب لولهها، طول زیاد).
- شارژ بیش از حد مبرد که باعث شستشوی روغن میشود.
عیبیابی سریع
- چک کردن فشار و دمای روغن، و مقایسه با پارامترهای مرجع.
- بازرسی فیزیکی separator و صافیهای روغن؛ بررسی حالت دریچهها و صافیهای قابل سرویس.
- در اسکروها، بررسی oil level regulation (سطح روغن) و عملکرد پمپ روغن (در صورت وجود).
- اطمینان از شیب مناسب لولههای برگشت روغن و حذف نقاط جمعشونده. مستندات Bitzer راهنمایی برای اجزای روغن و مراحل سرویس دارد.
۷ — جریان یا ولتاژ نامتعادل و مشکلات فازی
علائم
- جریان کشی نامتوازن در فازها؛ گرم شدن غیرطبیعی یکی از فازها.
- تریپ فاز یا قطع فاز.
علل احتمالی
- افت ولتاژ در یکی از فازها یا کابلکشی معیوب.
- وجود بار غیرمتقارن یا اشکال در تابلو برق.
عیبیابی سریع
- اندازهگیری ولتاژ هر فاز و جریان هر فاز با کلمپمتر.
- بررسی اتصالات تابلو، شینها و قطعکنندهها از نظر شل بودن یا اکسیداسیون.
- چک کردن سیستم حفاظت موتور (phase failure relay, under/over voltage protection). اگر مشکل از شبکه برق است، هماهنگی با برقکار یا شرکت تامین برق لازم است.
۸ — فشار دیسشارژ بالا بهخاطر کندانسور کثیف یا جریان هوا ناکافی
علائم
- فشار تخلیه و دمای تخلیه بالا، افت عملکرد کلی سیستم.
علل احتمالی
- کثیفی فینها، انسداد مسیر هوا، خرابی فنها یا پروانهها.
- شرایط محیطی (دمای محیط بالا، نصب در فضای محدود).
عیبیابی سریع
- بررسی بصری کندانسور و تمیزکاری فینها با باد یا شستوشوی مناسب.
- کنترل عملکرد فنها (کارکرد موتور، لرزش، بلبرینگها).
- اگر کندانسور آبخنک است؛ کنترل جریان آب و وضعیت برج خنککن.
تمیز نگه داشتن کندانسور و صحت کار فنها از مهمترین اقدامات پیشگیرانه است.
۹ — نشتی یا خرابی شیرها و ولوهای سرویس
علائم
- روغن یا مبرد در محل اتصالات نشت میکند.
- گیجها یا نقطه سرویس فشار مناسبی نشان نمیدهند.
علل احتمالی
- آببندی ضعیف، فرسودگی پکینگ، نصب نامناسب یا گرفتگی.
عیبیابی سریع
- تست نشت با کف/محلول صابونی یا نشتیاب گازی.
- در صورت وجود برچسب یا کد مدل، تعویض پکینگ یا اورینگ با قطعه اصل توصیه میشود.
- اطمینان از سفت بودن صحیح اتصالات (torque مناسب) و عدم اورتایتینگ که میتواند نشیمنگاه را خراب کند.
۱۰ — استارت خیس (Flooded Start) یا قفل روتور/موتور
علائم
- موتور نمیچرخد و فوراً فیوز میپرد یا رله استارت میسوزد.
- پس از خاموشی، یونیت با مشکل استارت مجدد مواجه است.
علل احتمالی
- ورود مبرد مایع به داخل محفظه کمپرسور (liquid slugging) در زمان استارت.
- جمع شدن مایع در سیلندرها یا هاوسینگ بهدلیل چیلد کردن بیش از حد یا طراحی ناقص.
عیبیابی سریع
- بررسی وضعیت فشارها و وجود مبرد مایع در نقاط پایین مدار (receiver, low points).
- در صورت مشکوک بودن به مایع داخل کمپرسور، تکرار استارت میتواند باعث آسیب جدی شود — ابتدا مدار را وکیوم کنید یا از روش گرمسازی و تخلیه استفاده کنید.
- نصب valves/solenoid های مناسب برای جلوگیری از استارت در شرایط Flooded توصیه میشود. راهنماهای Bitzer برای شرایط شروع و محافظت در برابر Flooded Start نکات عملی ارائه دادهاند.
چکلیست سریع عیبیابی
- خواندن لاگ کنترلر و یادداشت کدهای خطا.
- اندازهگیری ولتاژ و جریان هر فاز.
- کنترل فشارهای Suction و Discharge و ثبت دماها (سایت و روغن).
- بررسی سطح و فشار روغن و عملکرد separator.
- بازبینی وضعیت کندانسور و فنها.
- بررسی صدا/لرزش با ابزارهای تشخیصی.
- تست نشت و کنترل شارژ مبرد.
- بررسی و تمیز کردن فیلترها و صافیها.
- کنترل شیرهای سرویس و شیرهای قطع/اتصال.
- در صورت عدم حل، تماس با نمایندگی رسمی Bitzer یا تکنسین مجاز و ارجاع برای تعمیرات تخصصی.
ابزارهای پیشنهادی برای عیبیابی سریع
- مولتیمتر و کلمپمتر قابل حمل
- گیجهای فشار (ساکشن/دیسکشارژ) و ترموکوپل/ترمومتر
- Megger برای تست عایق موتور
- استتوسکوپ مکانیکی و ویبرومتر
- نشتیاب الکترونیکی برای مبردها
- تجهیزات وکیوم و پمپ سرویس برای وکیوم و شارژ مجدد
نکات ایمنی و هشدارها
- همیشه قبل از باز کردن مدار، برق را قطع و ایمنی لازم را برقرار کنید.
- کمپرسورها حاوی مبرد و روغن تحت فشار هستند؛ باز کردن نشتی یا کار روی مدار بدون آموزش میتواند خطرناک باشد.
- برای کار با مبردهای خاص (مثل CO₂ یا آمونیاک) از دستورالعملهای ویژه و تجهیزات حفاظتی استفاده کنید.
پیشگیری بهتر از تعمیر — برنامه نگهداری پیشنهادی
- بازدید هفتگی: بررسی صدا، نشت ظاهری و نمایشگرها.
- سرویس ماهانه: چک و تمیزکاری کندانسور، کنترل فیلترها و بررسی سطح روغن.
- سرویس سالانه: اندازهگیری جریان و اسکوپ ارتعاشات، تعویض فیلترها و بررسی کامل سیستم روغن و separator.
- ثبت لاگ عملکرد و فشارها برای پیدا کردن روندها و تشخیص زودهنگام.
معرفی کوتاه شرکت تاو آذر سهند
تاو آذر سهند با بیش از ۱۸ سال تجربه در زمینه تأمین، نصب و نگهداری سیستمهای تهویه مطبوع و برودتی، ارائهدهنده تجهیزات برندهای معتبر (از جمله کمپرسورهای Bitzer) و خدمات کامل پس از فروش است. تیم فنی تاو آذر سهند توان مشاوره در انتخاب، راهاندازی، برنامهریزی نگهداری و عیبیابی سریع در پروژههای تجاری و صنعتی را دارد و خدمات سرویس دورهای، تامین قطعات یدکی و تعمیرات تخصصی را طبق استانداردهای سازنده ارائه میدهد.
نتیجهگیری
بسیاری از مشکلات کمپرسور قابل تشخیص و گاهی حل با اقدامات سریع میدانی هستند؛ اما در موارد زیر تماس با سرویس رسمی Bitzer یا تکنسین مجاز ضروری است: شکستگی مکانیکی داخلی، آتشسوزی الکتریکی، نشتی گسترده مبرد، یا زمانی که عیبیابی اولیه با ابزارهای میدانی نتیجهای نداشته باشد. استفاده از دیتاشیت و راهنمای سرویس رسمی Bitzer همیشه مرجع اول باشد.